Thành phố Hồ Chí Minh đang chứng kiến sự thay đổi diện mạo mạnh mẽ về hạ tầng giao thông với việc hàng loạt công trình trọng điểm hoàn thành và đưa vào sử dụng trước dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025). Đồng thời, nhiều dự án hạ tầng quan trọng khác cũng được khởi công trong năm nay, hứa hẹn tiếp tục nâng cấp bộ mặt đô thị và thúc đẩy sự phát triển của trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. Các Công Trình Trọng điểm đáng Mong Chờ Của TP.HCM không chỉ góp phần giải quyết tình trạng tắc nghẽn giao thông, cải thiện khả năng đi lại cho người dân mà còn đóng vai trò then chốt trong việc mở rộng kết nối liên vùng, tạo động lực mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế – xã hội. Sự đầu tư quy mô vào hạ tầng giao thông khẳng định tầm nhìn chiến lược và quyết tâm của thành phố trong việc xây dựng một đô thị hiện đại, năng động và bền vững.
Hệ thống Đường Vành đai: Động lực kết nối liên vùng
Các tuyến đường vành đai đóng vai trò xương sống trong mạng lưới giao thông của TP.HCM, giúp phân luồng giao thông và tăng cường kết nối giữa các khu vực cũng như với các tỉnh lân cận.
Đường Vành đai 2: Khép kín mạng lưới nội đô
Dự án đường Vành đai 2 TP.HCM, được quy hoạch từ năm 2007, có tổng chiều dài 64 km với quy mô từ 6 đến 10 làn xe. Hiện tại, tuyến đường này vẫn còn khoảng 14 km chưa được khép kín, chia thành 4 đoạn. Trong đó, đoạn 1 (từ cầu Phú Hữu đến đường Võ Nguyên Giáp, TP Thủ Đức) và đoạn 2 (từ đường Võ Nguyên Giáp đến đường Phạm Văn Đồng) có tổng chiều dài 6 km. Giai đoạn 1 của hai đoạn này với tổng mức đầu tư xây lắp là 5.239 tỷ đồng đã được khởi công vào ngày 18/4 vừa qua, là một trong 6 công trình trọng điểm chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam. Khi hoàn thành, đoạn 1 và 2 sẽ nối liền với đoạn 3 đang được triển khai, góp phần khép kín toàn bộ tuyến Vành đai 2, đảm nhận chức năng phân luồng giao thông hiệu quả cho khu vực nội thành.
Đường Vành đai 3: Tăng tốc hoàn thiện
Dự án đường Vành đai 3 TP.HCM có quy mô lớn hơn với tổng chiều dài 76 km, đi qua 4 địa phương gồm TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai và Long An, với tổng mức đầu tư lên đến hơn 75.000 tỷ đồng. Hiện các dự án thành phần đang được đẩy nhanh tiến độ thi công. Một dấu mốc quan trọng là việc thông xe kỹ thuật cầu Nhơn Trạch vào cuối tháng 4/2025, cây cầu lớn nhất thuộc dự án thành phần 1A (đoạn Tân Vạn – Nhơn Trạch). Đoạn tuyến trên cao dài 14,7 km qua TP Thủ Đức dự kiến hoàn thành vào cuối năm nay. Toàn tuyến Vành đai 3 dự kiến sẽ hoàn thành vào ngày 30/6/2026, tạo ra trục kết nối liên vùng quan trọng cho Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Đường Vành đai 4: Tầm nhìn chiến lược phía Nam
Đường Vành đai 4 TP.HCM là dự án mang tầm vóc quốc gia với tổng chiều dài hơn 200 km, đi qua 5 tỉnh, thành: Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương, TP.HCM và Long An. Đoạn qua địa bàn TP.HCM dài 16,7 km đã được HĐND TP.HCM thông qua chủ trương đầu tư với kinh phí khoảng 12.000 tỷ đồng từ ngân sách. Dự án Vành đai 4 dự kiến được trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 5 tới. Giai đoạn 1 sẽ giải phóng mặt bằng toàn bộ theo quy hoạch 8 làn xe, bao gồm làn khẩn cấp và đường song hành. Tổng mức đầu tư giai đoạn 1 ước tính hơn 120.412 tỷ đồng, thực hiện theo phương thức PPP (hợp đồng BOT). Dự kiến khởi công từ quý III/2026 và hoàn thành vào năm 2028, Vành đai 4 sẽ mở rộng không gian phát triển, kết nối các khu công nghiệp, đô thị, cụm cảng biển và sân bay quốc tế trong khu vực.
Bản đồ quy hoạch tổng thể hệ thống 3 tuyến đường Vành đai 2, 3 và 4 TP.HCM thể hiện mạng lưới kết nối giao thông
Sau khi hoàn thành, hệ thống ba đường vành đai sẽ định hình lại mạng lưới giao thông TP.HCM, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế – xã hội trong dài hạn.
Mạng lưới Metro và Đường sắt: Định hình diện mạo “Siêu đô thị”
Hệ thống đường sắt đô thị (metro) và đường sắt tốc độ cao được kỳ vọng sẽ trở thành phương thức vận tải công cộng chủ lực, hiện đại hóa giao thông và góp phần xây dựng hình ảnh “siêu đô thị” cho TP.HCM.
Metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên): Tuyến tiên phong
Tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên), với chiều dài 19,7 km, dự kiến chính thức vận hành vào cuối năm 2024. Đây không chỉ là tuyến metro đầu tiên của thành phố mà còn là biểu tượng cho sự phát triển và hội nhập. Tuyến metro này kết nối trung tâm quận 1 với khu vực phía Đông (TP Thủ Đức), giúp giảm tải áp lực giao thông đường bộ và mang đến lựa chọn di chuyển nhanh chóng, tiện lợi cho người dân.
Hình ảnh đoàn tàu metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên, tuyến đường sắt đô thị hiện đại đầu tiên của TP.HCM
Kế hoạch mở rộng và các tuyến metro tương lai
TP.HCM đang đẩy nhanh kế hoạch mở rộng mạng lưới metro. Bình Dương đã đề xuất kết nối tuyến metro của tỉnh (từ Thành phố mới Bình Dương) vào depot Long Bình của tuyến metro số 1. Đồng Nai cũng đang lập báo cáo tiền khả thi cho việc kéo dài tuyến metro số 1 về Trảng Bom. Song song đó, dự án metro số 2 (Bến Thành – Tham Lương) đang được tăng tốc triển khai. Tuyến này dài hơn 11 km với 10 nhà ga, đi qua 6 quận, tổng mức đầu tư gần 48.000 tỷ đồng. Công tác giải phóng mặt bằng đã hoàn tất, dự kiến chọn nhà thầu vào tháng 10 và khởi công vào tháng 12 năm nay, mục tiêu hoàn thành vào năm 2030.
TP.HCM cũng đã đề xuất bổ sung tuyến đường sắt kết nối TP.HCM – sân bay Long Thành vào danh mục dự án áp dụng cơ chế đặc thù. Thành phố đặt mục tiêu hoàn thiện 355 km metro trong 10 năm tới. Ngoài ra, dự án metro tốc độ 250 km/h kết nối trung tâm TP.HCM với Cần Giờ (liên kết với metro số 4) cũng đang được nghiên cứu, hứa hẹn thay đổi diện mạo và thúc đẩy kinh tế – du lịch cho huyện đảo này.
Ga Thủ Thiêm: Trung tâm trung chuyển đa phương thức
Theo quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia, ga Thủ Thiêm (TP Thủ Đức) được xác định là ga cuối của tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam. Nơi đây cũng là điểm giao của các tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành và Thủ Thiêm – Tân Kiên trong tương lai. Ga Thủ Thiêm được định hướng trở thành đầu mối giao thông quan trọng, trung chuyển hành khách và hàng hóa liên vùng, đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế của thành phố.
Trong tương lai, với hệ thống metro làm trục xương sống, kết nối đồng bộ với các loại hình giao thông công cộng khác, TP.HCM hướng tới đáp ứng 40-50% nhu cầu đi lại của người dân, đặc biệt sau khi hiện thực hóa tầm nhìn mở rộng thành phố, tiến gần hơn đến mô hình siêu đô thị thông minh.
Cao tốc và Trục chính: Mở rộng cửa ngõ, kết nối đa dạng
Việc đầu tư nâng cấp, mở rộng và xây mới các tuyến cao tốc, đường trục chính là giải pháp cấp bách để giải tỏa áp lực giao thông tại các cửa ngõ, đặc biệt khi sân bay Long Thành đi vào hoạt động, đồng thời rút ngắn thời gian di chuyển liên tỉnh.
Mở rộng Cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây
Dự án mở rộng cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây đã được giao cho Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) làm cơ quan chủ quản. Tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 16.314 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước là 6.500 tỷ đồng. Theo phương án, đoạn từ cầu cạn Vành đai 2 đến Vành đai 3 (4,844 km) sẽ mở rộng từ 4 lên 8 làn xe. Đoạn từ Vành đai 3 đến nút giao cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu (17,07 km) sẽ mở rộng từ 4 lên 10 làn xe. Dự án dự kiến hoàn thành vào ngày 2/9/2026, đáp ứng nhu cầu giao thông ngày càng tăng cao trên tuyến huyết mạch này.
Cao tốc Bến Lức – Long Thành: Kết nối Đông – Tây
Dự án cao tốc Bến Lức – Long Thành, do VEC làm chủ đầu tư, có tổng chiều dài 57,8 km, đi qua Long An, TP.HCM và Đồng Nai. Đây là dự án cao tốc lớn nhất phía Nam, đóng vai trò trục kết nối Đông – Tây quan trọng. Sau thời gian tạm dừng, dự án đã được tái khởi động vào năm ngoái. Tính đến đầu tháng 3/2025, khối lượng thi công đạt trên 90%. Từ ngày 28/4/2025, đoạn tuyến dài 30 km đã được thông xe tạm thời, bao gồm đoạn từ nút giao TP.HCM – Trung Lương đến nút giao Nguyễn Văn Tạo và đoạn từ nút giao Phước An đến nút giao Quốc lộ 51, góp phần giảm tải cho các tuyến đường hiện hữu.
Một đoạn tuyến cao tốc Bến Lức – Long Thành đã hoàn thiện, chuẩn bị đưa vào khai thác phục vụ giao thông liên vùng
Các tuyến đường trục chính và nút giao mới
TP.HCM đang nghiên cứu triển khai mạng lưới 10 tuyến đường trục chính tốc độ nhanh theo quy hoạch đã được Thủ tướng phê duyệt. Nổi bật là dự án cầu đường Bình Tiên (dài 3,6 km, nối quận 6 với Bình Chánh) dự kiến thực hiện trong giai đoạn 2026-2027. Thành phố cũng lên kế hoạch xây dựng đường tốc độ nhanh 8 làn nối khu Nam với sân bay Long Thành (vốn gần 21.500 tỷ đồng). Tuyến Quốc lộ 13 (đoạn từ Hàng Xanh đến Vành đai 3) sẽ được nâng cấp thành đường tốc độ nhanh. Trục chính Bắc – Nam 1 (dài 43,4 km) kết nối từ tỉnh lộ 2 đến Vành đai 4 cũng được quy hoạch, giúp giải quyết ùn tắc cho sân bay Tân Sơn Nhất. Các tuyến đường như Xô Viết Nghệ Tĩnh, Đinh Bộ Lĩnh cũng đang được nghiên cứu nâng cấp để tạo thành trục kết nối liên hoàn. Đồng thời, nút giao kết nối trực tiếp cao tốc Bến Lức – Long Thành xuống đường Rừng Sác (Cần Giờ) cũng được đề xuất, mở ra cửa ngõ phát triển mới cho khu vực này.
Mô hình TOD: Xu hướng phát triển đô thị gắn với giao thông
Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD – Transit-Oriented Development) là mô hình đang được TP.HCM tích cực nghiên cứu và triển khai thí điểm, nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất và khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng.
Kỳ vọng TOD Hàng Xanh
CTCP Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật TP.HCM (CII) đang nghiên cứu xây dựng mô hình TOD tại khu vực Hàng Xanh. Dự án dự kiến có tổng vốn đầu tư 216.000 tỷ đồng, quy mô 51,4 ha. Theo lãnh đạo CII, nếu thành công, dự án này có thể giải quyết tình trạng kẹt xe tại nút giao thông phức tạp này bằng cách loại bỏ đèn tín hiệu và tổ chức lại giao thông, đồng thời nâng cao chất lượng sống cho cư dân thông qua việc phát triển các tiện ích đô thị hiện đại xung quanh đầu mối giao thông.
Phối cảnh dự án TOD Hàng Xanh với các công trình cao tầng hiện đại và nút giao thông phức tạp, kỳ vọng giải quyết ùn tắc
Triển khai TOD dọc các tuyến Metro và Vành đai 3
UBND TP.HCM đã xác định và có kế hoạch triển khai cụ thể mô hình TOD tại 3 địa điểm dọc tuyến metro số 2 (Bến Thành – Tham Lương) thuộc quận 10, Tân Phú và Tân Bình. Trong năm nay, thành phố sẽ thí điểm 9 vị trí làm đô thị TOD dọc tuyến metro số 1, số 2 và Vành đai 3. Giai đoạn 2026-2028, TP.HCM dự kiến mở rộng triển khai TOD tại các khu vực bổ sung, bao gồm 2 vị trí tại xã Tân Hiệp (Hóc Môn) dọc Vành đai 3 và khu vực quanh ga Tân Kiên (Bình Chánh) thuộc tuyến metro số 3 nối dài và đường sắt TP.HCM – Cần Thơ. Mô hình TOD cho phép tăng hệ số sử dụng đất và mật độ dân số tại các khu vực quanh nhà ga, đầu mối giao thông lớn, từ đó tạo nguồn cầu ổn định cho hệ thống giao thông công cộng và thúc đẩy phát triển đô thị bền vững.
Kết luận
Sự đầu tư mạnh mẽ vào các công trình hạ tầng giao thông trọng điểm đang tạo ra một bước chuyển mình lớn cho TP.HCM. Từ hệ thống đường vành đai, mạng lưới metro hiện đại, các tuyến cao tốc kết nối liên vùng đến mô hình phát triển đô thị TOD tiên tiến, tất cả đều hướng tới mục tiêu xây dựng một thành phố văn minh, hiện đại, giảm ùn tắc giao thông, nâng cao chất lượng sống cho người dân và tạo động lực tăng trưởng kinh tế – xã hội mạnh mẽ. Các công trình trọng điểm đáng mong chờ của TP.HCM không chỉ giải quyết những vấn đề cấp bách về giao thông mà còn mở ra không gian phát triển mới, định hình diện mạo đô thị trong tương lai và khẳng định vị thế đầu tàu kinh tế của cả nước. Việc hoàn thành và đưa vào sử dụng các dự án này sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và thịnh vượng của TP.HCM trong những thập kỷ tới.
Tài liệu tham khảo
Bài viết được tổng hợp và phát triển dựa trên thông tin từ Znews (Tri Thức – Znews).